در دنیای برنامه‌نویسی وبسایت یکی از جایگاه‌های شغلی یا مهارتی که متخصصین با آن شناخته می‌شوند، برنامه‌نویس فول‌استک وب است. به طور خلاصه برنامه‌نویس فول‌استک کسی است که توانایی انجام وظایف بک‌اند و فرانت‌اند برای توسعه سایت را دارد. برای اینکه با این اصطلاحات عمیق‌تر آشنا شوید، در همراه ما باشید.
یک اشتباه رایجی که در دنیای برنامه نویسی وب وجود دارد، این است که معمولا افراد فکر می‌کنند توسعه‌دهنده Full stack کسی است که تمام دانش‌های مربوط به حوزه توسعه اپلیکیشن مبتنی بر وب را دارد، در صورتی که اینچنین نیست، توسعه دهندگان فول استک یا همان FullStack Developers در رابطه با ساختارهای کلی برنامه‌نویسی وب آشنایی خوبی دارند اما در رابطه با تمام ماجراهایی که اتفاق می‌افتد و تمام زبان‌های برنامه نویسی، آن‌ها یک دانش عمومی و کلی دارند. پس می‌شود گفت که توسعه‌دهنده Full stack ضرورتا برنامه نویسی با همه‌ی زبان‌ها را نمی‌داند.
البته دستیابی به چنین دانش وسیعی به راحتی (یا اصلا) ممکن نیست، نداشتن چنین دانش وسیعی هیچ مشکلی نداشته و ضرورتی ندارد؛ به دلیل اینکه آن‌ها در قسمت FrontEnd و BackEnd توانمندی بالایی دارند پس می‌توانند به سادگی و به خوبی راه‌حل‌های مناسبی را برای هر بخش از سیستم وب پیدا کنند. این تخصص آنجایی اهمیت پیدا می‌کند که در روند مدیریت توسعه برنامه معروف به Agile با رویکردهای توسعه مدرن یکپارچه‌تر می‌شود، درک کردن و جابجا شدن در بین قسمت‌های FrontEnd و BackEnd در فرایند توسعه بسیار مهم است. از طرفی حضور یک توسعه دهنده Full stack در تیم فنی شما، می‌تواند از نظر اقتصادی بسیار به صرفه باشد، به این دلیل فول استک دولوپر قادر است کار چندین فرد در تیم را انجام دهد و با یک هزینه مقرون به صرفه‌تری نیز کار را به پایان برساند. البته حقوق برنامه نویس فول استک از برنامه نویس صرفا بکند یا صرفا فرانتند بیشتر است اما با توجه به سطح تخصص و عملکرد ویژه این متخصصین در توسعه و پیشبرد امور برنامه نویسی وبسایت، بهره‌گیری از توانمندی این افراد برای کارفرما مقرون به صرفه خواهد بود.
فول استک دولوپر کیست؟
به دلیل متنوع بودن زبان‌های برنامه نویسی، فریم ورک‌ها و کتابخانه‌های برنامه نویسی، معمولا یک نفر نمی‌تواند به تنهایی از پس تمام کارهای یک پروژه بزرگ بربیاید. برای مثال در توسعه وب برنامه نویسان معمولا در دو بخش Front End و Back End فعالیت دارند (هر سایتی شامل دو بخش کلی و اصلیست، بخشی مرتبط با سرور یا Back End و بخش دیگر مرتبط با کاربر یا Front End). به این شکل که یک نفر یا یک تیم ظاهر سایت را پردازش و یک نفر یا یک تیم منطق سایت را پیاده می‌کنند. اگر فردی بتواند هر دو بخش کار را با هم انجام دهد، به آن شخص Fullstack Developer می‌گویند. برنامه نویس فول استک، این توانایی را دارد که به تنهایی یک پروژه را به طور کامل انجام داده و صفر تا صد آن را ارائه کند. به عبارت دیگر، یک فول استک دولوپر متخصصی است که دانش زیادی در برنامه نویسی، پایگاه داده، سرور، شبکه و موارد دیگر IT دارد.
فرانت اند یا همان بخش تعامل با کاربر
وقتی شما به عنوان کاربر، صفحه این مقاله را در مرورگر خود (چه کامپیوتر و چه گوشی) باز و مشاهده می‌کنید با بخش «مرتبط با کاربر» در ارتباط می‌شوید؛ شکل کلی صفحه، تصاویر، جداول، متون و … را مشاهده می‌کنید، یا اگر در سایتی اکانتی بسازید یا از فروشگاه آنلاینی خریدی انجام دهید، اطلاعات خودتان را لازم است در فرم‌هایی به صورت صحیح وارد کنید و پس از آن اطلاعات خودتان مثل فاکتور خرید را می‌توانید مشاهده و ویرایش کنید.
شما در تمام این مراحل بخش مرتبط با کاربر را می‌بینید، هیچ اطلاعاتی در مورد اینکه اطلاعات مختلف درون سایت دقیقا از کجا بالا گذاری می‌شوند و یا اینکه چطور این اطلاعات به صورت صحیح نمایش داده می‌شوند، ندارید. همانطور که کسی اطلاعات شما را نباید بداند، شما هم به اطلاعات بقیه نمی‌توانید دسترسی داشته‌باشید؛ البته گفتنیست اینکه دسته بندی این سطوح دسترسی و مدیریت امکانات مرتبط با کاربران نیست. در بخش کاربر، شکل و ظاهر سایت اولین چیزی است که مورد توجه قرار می‌گیرد و به همین دلیل بسیار مهم است که ظاهر زیبایی داشته باشد، پس از کارکردن با سایت، تجربه هر فردی مانند شما به عنوان تجربه کاربری مهم‌ترین مساله برای آن سایت و شماست. سایتی که زیبایی ظاهری داشته‌باشد و بتوانید به آسانی مسیر خود را پیدا کرده، از امکانات مختلف آن استفاده کنید و در مجموع از تعامل با سایت لذت ببرید، هدف نهایی بخش مرتبط با کاربر است.
حال که تا حدودی با بخش مرتبط با کاربر آشنا شدیم، می‌توانیم بگوییم برنامه‌نویسی که مسئولیت توسعه بخش مرتبط با کاربر سایت را برعهده بگیرد، برنامه‌نویس فرانت‌اند است.
بکند یا بخش مرتبط با سرور
زمانی که کاربر آدرس سایت را در مرورگر خود وارد می‌کند، در واقع درخواستی ارسال می‌کند که می‌خواهد به اطلاعات آن سایت دسترسی داشته‌باشد. اطلاعات سایت درون سروری ذخیره شده‌اند که پس از ارسال این درخواست به سرور مورد نظر، سرور دارای منطقیست که تشخیص دهد چه اطلاعاتی را نمایش دهد.
مثلا شما وارد سایت بانک خودتان می‌شوید، به عنوان یه کاربر معمولی، سایت به شما صفحات خاصی را نمایش می‌دهد اما تا زمانی که اطلاعات حساب کاربری خود را وارد نکنید، به شما اطلاعاتی از حسابتان نمی‌دهد. حتی ممکن است سایت بانک از شما بخواهد کدی که برای شما پیامک زده شده‌است را وارد کنید. در واقع بخش سرور در حال تایید این مساله است که شما واقعا خودتان هستید و با این کار امنیت اطلاعات کاربران را تامین می‌کند.
در بخش مرتبط با سرور:
- درخواست‌های صفحات مختلف کنترل و مدیریت می‌شوند یعنی هر آدرس باید کدام صفحه را نمایش دهد
- محتوای سایت و اطلاعات کاربران به صورت مناسب باید در جایی ذخیره شوند و در محل و زمان مورد نیاز در دسترس باشند
- اطلاعات مهم سایت باید به صورت امن ذخیره شوند و تامین امنیت کاربران را بخش سرور برعهده دارد
- تصاویر، ویدئو و هر محتوایی باید به صورت مناسب به کاربران عرضه شود مثلا سایت به صورت یکسان برای گوشی و کامپیوتر نمایش داده نشود
تمام این کارها در بخش مرتبط با سرور انجام می‌شوند. در مجموع می‌توان گفت، سرور دسترسی به پایگاه داده‌ای شامل اطلاعات کاربران و محتوای سایت دارد و باید به صورت صحیح تصمیم بگیرد کدام اطلاعات را در چه جایی به کاربر نمایش دهد. حال که با بخش مرتبط با سرور هم مقداری آشنا شدیم می‌توانیم بگوییم که بخش مرتبط با سرور سایت، بک‌اند سایت نامیده می‌شود.
برنامه‌نویس بک‌اند
شخصی که مسئولیت توسعه بخش مرتبط با سرور سایت را برعهده دارد، برنامه‌نویس بک‌اند نامیده می‌شود.
حال که دید بهتری به فرانت‌اند و بک‌اند داریم و می‌توانیم به سراغ تعریف برنامه‌نویس فول‌استک برویم.
برنامه‌نویس فول‌استک وب
برنامه‌نویسی که توانایی توسعه بخش مرتبط با کاربر (فرانت‌اند) و بخش مرتبط با سرور (بک‌اند) را دارد، برنامه‌نویس فول‌استک است.
در مورد برنامه‌نویس فول‌استک لازم است چند نکته را بدانید.
نکته حائز اهمیت دیگر این است که باید توجه داشت با وجود اینکه برنامه‌نویس فول‌استک توانایی انجام امور هم بخش بک‌اند و هم فرانت‌اند را دارد، نسبت به فردی که فقط یکی از آن دو را بلد است حتما برتری دارد. مشخص است که برنامه‌نویس فول‌استک از نظر دانش و مهارت، سطح بالایی دارد اما باید توجه داشته‌باشید که نیاز شرکت و کسب و کار است که مهم است. به طور مثال اگر شما توانایی و مهارت‌های فول‌استک را تا حد قابل قبولی دارید، پس می‌توانید هم برای فرانت‌اند، بک‌اند و هم فول استک استخدام شوید اما گاهی هم در محل کار فقط نیازمند برنامه‌نویس بک‌اند هستند و تمام مهارت‌های فول‌استک در آن‌جا به کار شما نمی‌آید.
مساله بعدی، چه فرانت‌اند، چه بک‌اند و چه فول‌استک، مهارت و تجربه فرد است که سطح درآمد فرد را مشخص می‌کند و برای اینکه برنامه‌نویس فول‌استک موفقی باشید لازم است مهارت و تجربه خود را در کلیه سطوح گوناگون بک‌اند و فرانت‌اند افزایش دهید.
مساله مهم دیگر این است که در بک‌اند و فرانت‌اند ابزارهای خاصی را افراد استفاده می‌کنند و به طور مثال برنامه‌نویس بک‌اند متخصص زبان پایتون و فریمورک جنگو در سایر ابزارها و زبان‌ها لزوما مهارت کافی ندارد اما همین که با اصول و قواعد برنامه‌نویسی برای بک‌اند سایت آشنایی دارد موجب می‌شود پس از یادگیری زبان و ابزار جدید سریع‌تر به سطح مهارت لازم برای کار برسد.
برای اطلاعات بیشتر در مورد ابزارهای مورد نیاز بک‌اند و فرانت‌اند می‌توانید از این مقاله استفاده کنید.
آیا برنامه‌نویسی فرانت‌اند و بک‌اند تمام ماجراست؟
جواب این سوال یک نه بسیار بزرگ است. یک سایت فقط و فقط برنامه‌نویسی بک‌اند و فرانت‌اند نیست. در ابتدای مقاله به این موضوع اشاره کردیم که سایت باید زیبایی ظاهری داشته‌باشد و تجربه کاربر هم لذت‌بخش باشد. تحقق این مساله برعهده شخصیست که مسئولیت طراحی رابط کاربری را دارد و با عنوان طراح UI/UX شناخته می‌شود. وقتی طراحی رابط کاربری سایت به پایان می‌رسد، برنامه‌نویس فرانت‌اند آن را توسعه می‌دهد و با ابزارهای خود آن طرح خاص را پیاده‌سازی می‌کند.
در تمام تیم‌ها، به خصوص تیم‌های کوچک، همیشه طراح UI/UX به صورت مستقل تعریف نمی‌شود و گاهی مسئولیت طراحی بخشی از سایت به افراد دیگر محول می‌شود اما باید در نظر داشت که چیزی که به عنوان مسئولیت فرد فرانت‌اند شناخته می‌شود، توسعه بخش فرانت است و نه لزوما طراحی آن.
همینطور هم ما در مورد اینکه سرور چگونه آدرس مورد نظر را به صفحه مورد نظر وصل می‌کند یا اطلاعات چگونه از پایگاه داده در سرور فرستاده می‌شوند صحبتی نکردیم، چون این بخش‌ها هم مرتبط با وظایف افراد دیگری است و ارتباطی با مسئول بک‌اند سایت ندارند. باز هم در تیمی ممکن است فرد مسئول بک‌اند، سرور آماده از جایی تهیه کند یا وظایف مرتبط با آن را مدیریت کند اما در نهایت وظایف فرد بک‌اند توسعه کدهایی هست که بر روی سرور اجرا خواهندشد.
همچنین برای مخاطبان سایت، محتوای جذاب بسیار مهم است و افرادی در تیم‌های محتوا و بازاریابی، مسئولیت این بخش‌ها را برعهده دارند. بخشی از توسعه سایت هم توسعه بخشی است که مسئولین سایت بتوانند محتوای مورد نظرشان را به مخاطب برسانند.
یک سایت موفق شامل تمام این موارد و حتی بیشتر است. اینکه کدام وظایف را چه فردی انجام دهد بستگی به تیم مسئول سایت دارد. فردی که برنامه‌نویس فول‌استک است می‌تواند در این تیم مسئولیت یک یا هر دو بخش فرانت‌اند و بک‌اند را برعهده بگیرد.
دوره برنامه‌نویس فول‌استک اسپراک
در «دوره برنامه‌نویسی جامع وب اسپراک» یا همان «دوره آموزشی فول استک» شما هم برنامه نویسی بک‌اند (تحت فریمورک لاراول) و هم برنامه نویسی فرانت اند (تحت کتابخانه ری اکت جی.اس) را به صورت کامل و جامع، طی مدت زمان ۶ هفته آموزش خواهید دید؛ یعنی شما علاوه بر برنامه نویسی بک اند و فرانت اند، نحوه تعامل هر دو سو با هم را نیز یاد می‌گیرید. در این دوره ابتدا برنامه‌نویسی بک‌اند را فراگرفته سپس با نحوه مدیریت درخواست‌های سمت کاربر به صورت حرفه‌ای آشنا می‌شوید. پس از آموزش بک اند، مباحث برنامه‌نویسی فرانت‌اند مطرح شده و شما نحوه ارسال اطلاعات به بخش بک‌اند و پاسخ گرفتن را می‌آموزید. از دیگر ویژگی‌های متمایز این دوره، علاوه بر پروژه محور بودن کلیه‌ی بخش‌های آموزشی، هر فرد صفر تا صد راه اندازی پروژه یک سایت کامل را تجربه می‌کند؛ در نتیجه شما اعتماد بنفس کافی برای اینکه وارد بازار کار برنامه‌نویسی فول‌استک و یا فقط بک‌اند یا فرانت‌اند بشوید را خواهیدداشت.
